Cefé Çarekýzi ra kýtavo de newe (Domané Qoçgiriye) nejdi de vejino!!!
Nuþtoð/e: Hawar Tornêcengi roce - saete : 24. Hezirane 2005 02:02:42:
Nustoðé ma Cefé Çarekýzi ra nejdi de 'Vejiyaiþé Tiji' de ju kýtavo de newe vejino. Namé ni kýtavi 'Domané Qoçgiriye' u 85 pelga. Cér sýmaré Qesa veri fýme ra, omýd keme ke her kes na kýtavi çé xode kém nékeno.
Vejiyaiþé Tiji - Tij Yayýnlarý
Gümüþpala Mh. Güzelbakan Sk. No: 26/2
Avcýlar-Ýstanbul/Türkiye
Tel.: 0212/591 44 85 GSM:0532.477 83 81
E-Mail: tij@bonema.com, tijasodiri@arcor.de
--------------------------------
DOMANÊ QOÇGÝRÝYE
C. Çarekýz
“Ma pelga darê ra ki benime zerrewes.
Xorê nêberbênime, sýmarê berbênime..”(Dewa Mýlku ra, SA-XANIME)
Qesa Veri
Virardene u vir-nêardene ser: Taê estê ke vanê, “ma kerdu xu vira, zaf çi ninu ra ma viri”. Taê ki vanê, “ma nêkerdu xu vira. Zonê ma u itiqatê ma estu. Sanýkê ma lawýki ma estê. Khalýk u pirýkê ma estê. Domaniya ma, ma vira nêþiya“. Ela Bega Keleþi hêþtay serre dera. Ma ke ayede qesey kerd, zaf resými yenê verê çýmanê ma. Almaste ki neway serre dera. Ayê ki zaf çi nêkerdu xu vira. Kokýmê maê ke hawtay u hêþtay serre derê. Dewe de weþiya xu ramýta u welatê xode ki biyê kokιm. Çý estu ke zerethal biyê kokιm. Sanýku, hêkatu, lawýku u duwau nêzanenê. Tarýxi ser ke perþi pers bi, mara vanê: “Mý zanêne. Piyê mι u maya mý, mýrê zaf çi qesey kerdêne. Çý estu ke nýka mý zaf çi kerdu xu vira“. Vir-nêardêne u virakerdene, marê merdena. Vanê, “mordem dýsmenê xuyu“. Qesa de raþta... Virardene u hiskerdene rýndekiya. Baqιleniye ki weþiya mordemi kena çip. Taê ma ki vanê ke: “Ez welatê xora zaf has ken. Mι kemerê welati, dar u berê welati nêkerdê xu vira. Koê welati ki ju be ju mý viri derê“. Mý, ju Dêrsýmýz nas kerd. Nu albaz ki jê mý ðeribiye de bi. Serba welatê xu, bibi nêwes. Adýr canê dêy de bi. “Ax welat, wax welat” vatêne. Zaf çi nêkerdbi xu vira. Her daim qafýka albazê ma welati ser biye. Ebe xu awrupa de, roê yi ki welat de bi. Serru ra têpia nu Dêrsýmýzê ma þi welat. Welatê xu di. Welat de, hesreta zerê dêy biye nerm. Adýrê zerê yi ki tenê sayiya we. Waxt ame, raya dýyine uncia þi welat. Welatê xode werd u sýmýt, peyser uncia ame awrupa. Hesreta yi, jê vereni nêbiye. Hesreta Dêrsýmýzê ma, awrupa de bibi vindi. Caê hesreta dêy de, endi goynayýsê welati amey bi ser. Çý estu ke Dêrsýmýzê ma, welatê xode nêguriyêne! Haskerdena dêy, haskerdena thale biye... Dêrsim de ne ju çýtýle [lêeke/fidane] naybi de, ne ki welatê xode ju darê awe dêne! Dêrsýmýzê ma, jê turistu þiyêne Dêrsim, uca de werdêne u sýmýtêne. Têdιma ki resýmê kokýmu ontêne. Têpiara ki uncia peyser amêne awrupa. Hata merdena mordemi, weþiya mordemi de taê qanuni [her dayim] estê. Matematik, biyoloji u fizik estu. Albazê domaniya mý, tιrku rê bi qanunkerdoði, bi musnoði. Zonê týrku rê bi býlbýl u bi þêri. Zonê ingilizki u zonê fýransýzki rê ki bi phepug. Çý estu ke zonê maya xorê, zonê Zazaki rê ki bi jê výzýke... Ma ju welat de ameybi riyê dina. Yi domanu ra pia, zonê ma ju bi. Zonê ma; zonê ju qomi bi. Taê roji bi, yi roji marê jiargi bi. Taê roji bi, yi roji ki marê þia bi. Sanýkê ma u hêkatê ma bi. Lawýkê ma bi. Kýlmek ra zonê ma bi. Nu zonê ma ki, jubiyena ma biye. Taê estê ke zonê Zazaki qesey nêkenê. Zonê maya yinu, yinu rê thoa ifade nêkenu. Biyene nêmenda, biyene çista [kista]. Waxtê 1963 ra, taê nýka biyê pilê na waxti. Xorê ki puçanê þisisýku cênê pýra. Puçsýpeyê ma, hata sarê serre ki qýlêrýnê... Perrê yinu þikiyê u mirasê xu ki nas nêkenê. Ju dosegê germi, ebe beton ju çê, ju ki tomafilê asýni nas kenê.
Roê mordemi de ðeyal estu. Mordemê ke pilê ki gegane benê doman. Ge hirê serranê xu dýma sonê. Ge ki sonê ses serranê xu ser. Taê domani “ax, wax” ra biyê pil… Taê ki “hah-ha“ ra benê pil… Her mordemi de ju ro estu. Roê tainu de vicdan estu. Roê tainu de ki vicdan nêmendu; biyê bêvicdan.
Wertê qomê mara taê vejinê, xu hetê týrku ser çarnenê. Rozê ki yena ke xu hetê kurdu ser tadanê. Rew-rew xuye vurnenê. Bazaru de benê týrk, ge benê kurd u ge ki benê çhepçi. Mordem ke pêt nêbi. Mordem ke bêteqete bi, zafeteney ki yi bêteqeti zayýf u qýþkek vênenê u pê dey ki laxê xu kenê. Wertê qomê made taê estê ke derdê wertê saqanê xu guretu. Taê ki derdê pize xora biyê jê xoji; biyê zýr u top.
Mordemu xýrabýn hirê çi nas kenu: Nefsetenýkeni, fýzýlêni u çýmeþiaêni... Mordemu rýnd u mordemu pak; zerreweso. Mordemu hewl; dýrbeta qýþkeke rê beno derman. Serd be germi ra nas keno. Vêsanu be mýrdu ra ju tase nêkeno... Mordemu pak “namuso” ke vanê, yi namuþi teyna ebe ju lone ra ifade nêkeno. Zonê ma vindbiyene deru… Ni ra gýran daha çý estu...? Ya ki, vajime ke zonê ma ke bi vindi, marê daha peyser çý manenu?
Þaxsiyeti jê çýrtanê... Mordem ke bi têsan, cýra awe sýmenu. Qomê marê þaxsiyetê hewli lazýmê... Roþtberi ki jê rojiyê. Marê roþtberê hewli lazýmê... Qomê marê serdarê hewli lazýmê. Serdarê ke xonça dýsmeni de herbi xu-werdene nêdanê, yi serdari u þaxsiyeti qomê marê lazýmê... Domanê ke zonê Zazaki qesey kenê, yi qomê marê lazýmê. Domani tija u temsilkarê zagonê qomiyê.
Doman; jubiyena ma u piya. Na jubiyene ra ki domani qomi rê benê hirê kêsi. Domani qomê marê çar bê. Domani qomê marê phonc bê u va ses bê. Domani qomê marê jêde bê. Yi domani ki kamiya zonê ma bê. Hên ke awa Xýzýri nas býkerê, awa qýlerine ra ki xu meþuyê.
Mý ke domaniya xu ser dergaderg býnusnêne; nu kýtab biyêne hazar pelge! 1963 ra nat, wertê ra 40 serri vêrdê ra. Yi serru ra zaf çi u xeylê hadisê amey mý viri. Mý waþt ke yi hadisu zonê made ju be ju býnusni. Çý estu ke, Qoçgiriye de çand kês zonê made wanenu? Çand kês nusnenu? Mýntýqa Qerebeli de, zonê ma senýk yenu wendene u senýk ki nuþino. Cokau ke mý kýtabê xu nêkerd qolýnd. Nia ki vaji: Serre be serre, demê na dina vurinu. Qe ju çi caê xode hên jê vereni nêmanenu. Hereket estu u vurayene esta. Na serranê peyênu de, zonê ma ser xeylê karê de hewli bi. En jêde ki awrupa de albazu nu kar ard ca. Awrupa de, gamê muhimi amey eþtene... Zonê Zazaki de ronesans bi... Wes u war, pir u khal bê!
Berjinê sιma xêr bu…
Hardê Ýsviçre, Marte 2005 C. Çarekýz